75 jaar Kerkelijk Jaarboek

Dat er tot 1966 over een jaarboekje werd gesproken is begrijpelijk. Het formaat was immers klein (ongeveer 12 bij 15 centimeter) en de inhoud beknopt. Zo besloeg de lijst met predikanten en emeritus-predikanten in 1948 slechts één pagina en waren er nog geen vier pagina’s nodig om alle gegevens over de deputaatschappen te vermelden. De gegevens van de 132 gemeenten in Nederland (per classis geordend) kostten 38 pagina’s; de gemeenten in Noord-Amerika slechts 1 pagina. Ook werd er betrekkelijk veel aandacht geschonken aan de jongelingsverenigingen, meisjesverenigingen, knapenverenigingen, naaikransen en zangverenigingen. Onder de secretarissen van de jongelingsverenigingen bevonden zich personen met bekende (achter)namen, zoals W. Schreuder te Amersfoort, W.W. Aangeenbrug te Leerdam, H. Rijksen te Leiden, W. Droogers te Middelharnis, J. Spaans te Scheveningen en H. Heikoop te Utrecht. Wat het onderwijs betreft, daarvan werden de gegevens van de VGS en de GOLV vermeld. Na het kerkelijk jaaroverzicht volgden er In memoriams van ds. H. Roelofsen, ds. J. van de Hoef, ds. D.B. van Smalen, ds. W. den Hengst en ds. G. van Reenen. Enkele jaren later werden deze In memoriams echter geschrapt.

Vanaf 1950 voorzag dr. C. Steenblok het Jaarboekje van een dogmatisch artikel. Na de scheuring van 1953 zetten andere predikanten deze artikelen nog enkele jaren voort. Vanaf 1954 werd het Jaarboekje van een voorwoord voorzien door ds. J.W. Kersten. Na zijn onverwachte overlijden, in 1960, waren het onder meer ds. H. Rijksen, ds. K. de Gier en ouderling G.H. Verweij, die dit jarenlang verzorgden.

Om de kosten te drukken, werden er vanaf 1953 advertenties opgenomen van onder meer uitgevers, aannemers en orgelbouwers. Zo prijkte orgelbouwer M.K. Koppejan te Ederveen jarenlang op de achterkant van het Jaarboekje. Opmerkelijk advertenties waren onder meer die van de Stichtse Boaz Bank te Bunnik en van sigarenfabriek Cunera te Rhenen. ‘U moet ze eens proberen’, zo werd de lezer voorgehouden. ‘Klein knakje 10 cent, in kisten van 100. Lange knak 11 cent. Bolknak 14 cent. Bolknak 16 cent in kisten van 50.’

In 1972 kreeg het Jaarboek voor het eerst een gekleurde omslag. Vergeleken met 1948 was het aantal pagina’s toen inmiddels verdubbeld. Een jaar later werden de dogmatische of bezinnende artikelen in ere hersteld en in 1977 keerden de In memoriams weer terug, later ook gevolgd door ambtsjubilea.

In 1995 werden de lezers verrast met een groter formaat (14,5 x 21 centimeter) en een geheel nieuwe opzet. Zo werden de gemeenten voortaan op alfabetische volgorde vermeld. Van de 600 pagina’s die het jaarboek toen inmiddels bevatte, waren er 70 met advertenties gevuld. Vanaf 1996 werden er geen advertenties meer opgenomen. In 2014 prijkten er voor de eerste keer kerkgebouwen op de voorkant. Ook daarin is inmiddels een verbeterslag gemaakt en heeft het Jaarboek een professionele uitstraling gekregen. Telde het jaarboek in 2017 nog 569 pagina’s, inmiddels is de omvang teruggebracht tot 464 pagina’s.

Het is boeiend om oudere Jaarboekjes en Jaarboeken nog eens door te bladeren om zo een indruk te krijgen van de ontwikkeling van het kerkelijke leven. Maar ook de ledentallen zijn interessant. Zo blijkt uit onderstaand overzicht onder meer dat onze gemeenten tussen 1960 en 1970 met ruim 12.000 leden en doopleden groeiden. In de drie decennia daarna bedroeg de groei zo’n 8.000 leden en doopleden per decennium. Vanaf de eeuwwisseling is er echter sprake van een afnemende groei. De ledentallen hebben overigens alleen betrekking op de gemeenten in Nederland. De gemeenten van Carterton (met ds. A.T. Vergunst), Nazareth (met ds. M.L. Dekker) en Randburg zijn buiten beschouwing gelaten. Omdat een aantal gemeenten de eerste jaren geen gegevens verstrekten, zijn de ledentallen van 1950 als uitgangspunt genomen.

 Ateur: J.P. Sinke, Krabbendijke

Bron: De Saambinder 09-06-2022