Dinsdag 10 september is het 100 jaar geleden dat de gemeente Elspeet werd geïnstitueerd door ds. J. Fraanje, destijds predikant te Barneveld. In verband met de te houden Generale Synode in dezelfde week wordt een week later aandacht besteed aan dit bijzondere feit.
Enkele jaren na de eeuwwisseling van 1900 komen er in Elspeet al enkele &ldquo ontheemden&rdquo bijeen om een preek te lezen, afkomstig uit de Hervormde Kerk. Vanaf 1910 ontfermt ds. A. Janse te Barneveld zich over hen en gaat hij regelmatig bij hen voor. Vanaf dat moment neemt het aantal belangstellenden zienderogen toe en al snel moet men uitwijken naar een plek waar men met velen bijeen kan komen. Een schaapskooi in de omgeving van het Uddelermeer wordt voor dit doel in gebruik genomen. Overigens alleen voor doordeweekse diensten. Op zondag komt men nog bijeen in verschillende woonhuizen.
Vanaf 1914 komt er een meer geordend kerkelijk leven. In November van dat jaar wordt besloten om voor de leden uit Elspeet een aparte gemeente te stichten. Eerst komt men bijeen in huiskamers maar vanaf 1919 verrijst er een kerkje aan de Nachtegaalsteeg, de huidige Nachtegaalweg. Ds. J. Franje neemt het kerkje op 13 augustus 1919 in gebruik. Vier weken later, op 10 september, volgt de officië le instituering. In 1923 wordt het kerkje uitgebreid met een consistoriekamer.
In verband met de groei van de gemeente wordt in 1937 besloten om de kerk af te breken en een nieuwe te bouwen op dezelfde plaats. Deze nieuwe kerk wordt op 3 juni 1938 in gebruik genomen. In de 2e wereldoorlog worden diverse jonge mannen uit de gemeente opgeroepen om in Duitsland te gaan werken. Ouderling van den Hardenberg krijgt te geloven dat ze ook allemaal weer terug zullen komen, wat ook werkelijkheid is geworden.
In 1946 vervalt de functie van voorzanger in de kerk omdat er voor het eerst een orgel in de kerk wordt geplaatst om de gemeentezang te begeleiden. In 1950 krijgt de gemeente voor het eerst een predikant in de persoon van ds. H. van Gilst. Hij komt als kandidaat van de Theologische School af en dient de gemeente tot september 1953.
De gemeente wordt in eerste instantie nog niet meegenomen in de verwikkelingen rondom de scheuring van 1953. Maar drie jaar later zijn er toch een aantal gezinnen en twee ambtsdragers die overgaan naar de Ger. Gem. in Ned.
Na tien vacante jaren wordt de gemeente verblijdt door de komst van ds. C. Wisse (hij komt van H.i.Ambacht). Tijdens zijn verblijf in Elspeet breekt de polio uit en wordt de predikant met smaad en hoon overladen en zelfs bedreigd. In 1972 vertrekt hij naar Kootwijkerbroek.
Lang duurt de vacante periode niet. Na twee jaar neemt ds. L. Vogelaar van &rsquo s Gravenpolder het beroep van Elspeet aan. Onder zijn bediening wordt besloten om het kerkgebouw uit te breiden tot 700 zitplaatsen. Op 14 oktober 1976 wordt het vernieuwde kerkgebouw in gebruik genomen (door ds. P. van der Bijl i.v.m. ziekte van ds. Vogelaar). In September 1981 vertrekt ds. Vogelaar naar Meeuwen.
Als kort na zijn vertrek een beroep wordt uitgebracht op ds. J. Mol van Rijssen-Zuid neemt deze dat beroep ook aan. In Januari 1982 doet hij intrede te Elspeet. In zijn ambtsperiode krijgt de gemeente een nieuwe vergaderzaal &ldquo De Nachtegaal" . Zijn verblijf duurt slechts 4 jaar. Op 8 januari 1986 preekt hij afscheid en vertrekt naar Werkendam.
Direct na het vertrek van ds. Mol wordt een beroep uitgebracht op ds. E. Venema te Middelburg-Centrum. Maar hij bedankt. Drie maanden later wordt ds. J. Karens beroepen. Maar ook hij komt niet naar Elspeet. Enkele weken na dit beroep wordt opnieuw ds. Venema beroepen en nu mag hij de gemeente melden dit beroep wel aan te nemen en de herdersstaf op te nemen in Elspeet.
In 1988 wordt er een nieuw orgel in de kerk geplaatst dat afkomstig is uit het oude kerkgebouw van Leiden. Niet lang daarna moet opnieuw worden gesproken over uitbreiding van het kerkgebouw omdat de gemeente blijft groeien. De realisatie van dit plan vindt plaats in 1993. Op 16 december van dat jaar neemt ds. Venema het in vernieuwde kerkgebouw in gebruik. In 1997 vertrekt hij naar Scherpenisse.
Bijna vier jaar duurt de vacante periode. Dan doet ds. A. Vermeij zijn intrede in de gemeente (april 2001). Hij is afkomstig uit Zwijndrecht. In de periode dat hij aan Elspeet is verbonden wordt er een nieuwe pastorie gebouwd (op de plek van de oude) en wordt &ldquo De Nachtegaal&rdquo uitgebreid tot een zalencomplex. Alsmede komt er een grote parkeerplaats naast de kerk. In 2007 vertrekt ds. Vermeij naar Nieuw Beijerland.
Lang duurt ook deze vacante periode niet. Al na het uitbrengen van zeven beroepen komt het blijde nieuws dat ds. G. van Manen te Middelharnis het beroep van Elspeet aan mag nemen. En tot op heden mag hij predikant zijn van de gemeente.
Het is Januari 2013 als de gemeente opnieuw een nieuw orgel in gebruik neemt, afkomstig van de Sloveense orgelbouwer Skrabl. De aankoop van dit orgel was mogelijk door een gift van een gemeentelid. Nu we September 2019 schrijven is de gemeente uitgegroeid tot ruim 1000 (doop)leden. Geve de Heere dat deze groei ook in de diepte mag zijn. Tot Zijn eer!!
De herdenkingsdienst bij dit jubileum wordt gehouden op dinsdag 17 september. Tevens wordt dan het herdenkingsboek gepresenteerd.